In weblog mei kollums en ynformaasje oer de sosjaal-kulturele en histoaryske eftergrûnen fan it keatsen. Ek mieningsfoarming en diskusje oer de aktualiteit fan it keatsen wurdt net út de wei gien.
Ofrûne moandei te jûn (20 juny) waard by feilinghûs Ald Fryslân yn Drylts in bysûndere keningspriis ferkocht. It gie om in prachtich moaie keatsbal dy’t hiel fyn gravearre wie en oan de boppekant in kroantsje hie. (sjoch de ôfbylding).
Nijsgjirrich nei de eftergrûn fan de priis ha ik my dêr ris yn ferdjippe. Yn it jubileumboek fan keatsferiening LKC út Ljouwert stiet (side 126) de folgjende ynformaasje: “Op 25 en 26 juli 1909 won het partuur van A. Brouwer, J. Reitsma en J. van der Schel de eerste prijs. De Arumer Jan van der Schel werd uitgeroepen tot koning en ontving een bijzonder waardevolle zilveren bal, die beschikbaar was gesteld door Jhr. Mr. A.E. van Boelens van Eysinga. “
It gie om in wedstriid fan 18 partoer wêrûnder twa partoer Belgen. Dêrmei krige de partij ek it predikaat “Internationale kaatswedstrijd”. Yn de Ljouwerter Krante fan 20, 21, 26 en 28 july 1909 waard ferslach dien fan dizze “ynternasjonale”. It die bliken dat it beide dagen min waar wie. It waaide hurd en der waard in protte bûten slein (soms in earst efter in oar) en sadwaande gjin jûchhei stimming oer it nivo fan de wedstriden. Alles moatte wy fansels besjen yn syn eigen tiid, en soks is net altiten ienfâldich. Want hoe moat je de fierste boppeslach troch Hendrik van Haitsma út Frjentsjer mei 53.65 m. no einliks ynskatte? Der stiet noch spesjaal by “vanuit het achterperk”. Hjoed de dei soe sa’n slach net iens de boppe helje.
De keningspriis waard op de feiling ynsetten foar in bedrach fan 450,-- en waard úteinlik ferkocht foar in bedrach fan 1000,--. De nije eigner is bekend by it bestjoer fan it keatsmuseum en mooglik kin de priis nochris yn it museum útstalt wurde.
Sa as yn diel 1 beskreaun, is der nei it ferstjerren fan de pakesizzer fan Jacob Klaver it ien en oar oer de nammejouwer fan ús keatsferiening boppe wetter kommen. It houtsnijwurk is fansels prachtich erfguod en in moai oantinken oan de nammejouwer en earste foarsitter fan de keatsferiening yn Mantgum dy't nei him neamt is. Mar der is mear.
Fan mear keatshistoarysk belang is dan ek de ûntdekking fan in foto fan Jacob Klaver yn in famylje-album. Oant no ta wie der mar ien foto fan Jacob Klaver bekend en dêrop wie hy te sjen as in âld man. Op de foto dy’t no foar it ljocht kommen is, sjogge we Jacob Klaver as in jongfeint. Sawol foar de keatshistoarje as ek foar keatsferiening Jacob Klaver yn Mantgum is dizze foto in prachtige fynst. De foto siet yn it famylje-album njonken in kaartsje fan syn houliksoankundiging en njonken in foto fan syn takomstige frou. It hat der dan ek alle skyn fan dat de foto heechstwierskynlik makke is yn 1877 doe’t er op 22 jierrige leeftiid troude mei Geertje Andriesse fan Hûns. It jier dêrfoar hie er yn Frjentsjer mei “alles oan de hang” de PC wûn. Jacob Klaver dy’t berne wie yn 1855 is 90 jier wurden en ferstoar op 19 desimber 1946 by syn dochter Janna yn Hurdegaryp, dêr’t er ek te hôf brocht is.
Woansdei 2 juny 2010, wie ik te gast by de oerpakesizzer fan Jacob Klaver. Dizze man dy’t net neamt wurde wol, wie mei syn heit op 9 maaie 2003 as “special guest” oanwêzich op de resepsje fan it ieufeest fan ús keatsferiening. As noch libbene neiteam fan keatskening Jacob Klaver krigen hja doe út hannen fan foarsitter Anne Muller as earste it jubileumboek oanbean. Hoewol dizze famylje de bining mei de keatssport ferlern hie, wie it oantinken oan Jacob Klaver wol sa grut dat hja yn de jierren tachtich fan de tweintichste ieu meibetelle ha oan de tinkstien op it tsjerkhôf yn Mantgum. In famylje mei grut histoarysk besef.
Doe’t de heit fan de oerpakesizzer begjin dit jier ferstoar kaam der guod foar it ljocht dat makke wie troch Jacob Klaver. It materiaal bestiet út ambachtlik houtsnijwurk fan in mear dan gewoane kwaliteit. Jacob Klaver syn heit wie timmerman yn Winsum en dat berop hat hy sels yn syn begjinjierren ek útoefene. Yn de jierren tachtich fan de njoggentjinde ieu waard er postkantoarhâlder yn Mantgum. It houtfykjen en nifeljen mei guts en beitel hat er blykber nea ferleard. In oantal bewarre bleaune meubelstikken en foarwerpen stjûge dêr fan. Wy ha dy erfstikken fotogravearre en sa as oantinken oan Jacob Klaver festlein.
Op de foto dy’t hjirby stiet, sjogge jim ien fan dy stikjes hûsflyt. It is in kistje dêr’t de eigner no wat jern en oar naaiguod yn bewarret. Mar op de binnenkant fan it deksel stean de inisjalen J.K. en de datum 28-6-1922. Op dy datum waard Janna Klaver, in dochter fan de keatskening, 25 jier en it sil dêrom grif in jierdeisgeskink fan har heit west ha. Foar it besjen fan mear houtsnijwurk fan jacobklaver ferwiis ik jim nij ûndersteande link:
Yn it gasteboek fan de webside kaatsen.nl is de al in pear jier geande diskusje oer de takomst fan it keatsen wer oprakele. In tal aspekten passearje yn dy diskusje op ‘e nij de revu. It giet ûnder oare oer de emoasjes en it skynber oars belibjen fan it spul troch de keatsers, de ôfnimmende belangstelling fan it tal taskôgers, de iensidichheid fan it spul troch direkte winst, de lingte fan de partijen ensafuorthinne. Sa as yn de header fan dizze BLOG oankundige wol ik “de diskusje oer de aktualiteit fan it keatsen net út de wei gean” en jou hjir myn fisy.
Yn dy hiele diskusje is neffens my “de Belgyske mof” it fertrekpunt. Tsjinstanners fan dy mof argumintearje dat dêrtroch it spul net allinnich feroare is, mar ek syn oarspronklike oantreklikheid ferlern hat. In oantreklikheid dy’t neffens dizze tsjinstanners leit yn it tuskenspul, yn it taktysk foarbyslaan fan in keats, yn it dellizzen fan in bal troch de hoeke.Yn sa’n spul mei taktysk keatsen en mear tuskenspul komme ek mear emoasjes los dan by in spul dat basearre is op direkte winst. In spul mei emoasjes, mei inoar mûnling útdaagjende spilers is oantrekliker foar it publyk dan wat guon ûndergean as de hjoeddeiske tsjerkhôf stimming. It belibjen, it ûndergean, it opdwaan fan in ûnderfining binne aspekten dy’t minsken nei in museum, nei in pretpark mar ek nei in sport ta lûke. In sport mei in begraffenisstimming is foar de dea opskreaun.
Ik kin yn de ynhâldlike kant fan de diskusje in ein meigean yn it stânpunt fan Gerrit Lettinga. Hy wurdt troch guon ferwiten dat er negatyf wêze soe.Hy hat in polemyske styl en komt mooglik ferbittere oer. Mar fersjoch jim net op syn keatshert!Hy is in grut keatsleafhawwer, in romantikus dy’t pasjonearre is troch keatsers dy’t belibbing útstriele. (Lês syn boek: “Kaatsen, meer dan kaatsen. De Haantsjes fan Holwert”. ) Lettinga wol meikeatse, partij kieze, emoasje fiele en heal om heal mei de smoar yn thúskomme as SYN favorite partoer ferlern hat. Ik fiel dat mei him mei, wol ek meikeatse en sjoch ek leaver in bal troch de hoeke dellein dan in keats fan trije meter dy’t oer alles hinne reage wurdt. Krekt as Lettinga wol ik ek meigenietsje fan it útdaagjen fan de tsjinstanner en fan in opskerpjende kwinkslach nei in moaie triktrak. Net foar neat ha ik syn alles sizzende “kaatsen, meer dan kaatsen” mear as ien kear sitearre. Keatsen, is mear as keatsen!
Mar, sa freegje ik mei wolris ôf, is de diskusje oer it hjoeddeiske keatsen net in diskusje tusken doe en no, tusken wat is en wat west hat? Is it net de honger fan myn generaasje nei de tiid fan Tamme Velstra, (“Hé daar!”), Flip Soolsma, De Van Wierens, Piet Jetze, De Brand etc.? Is it net langstme nei in tiid dêr’t by in bytsje haadklasse partij 1000 oant 1500 man in normale saak wie? Binne it de tinzen oantribúnes grotfol minsken op in Bûnspartij?
Mei boppesteande fragen yn de efterholle wykt myn stânpunt ôf fan dyjinge dy’t de Belgyske mof der út ha wolle en ferwachtsje dat dêrmei it keatsen syn oantreklikheid werom kriget en wer in libben spektakel wurdt dêr’t minsken op ôf komme. As dat wier wêze soe, dan moat it moarn barre, mar ik ha dêr myn fraachtekens by. De jonge generaasje keatsers hat neat mei Tamme, Flip en Wiep. It binne foar harren deselde nammen as yn myn jonge jierren Ids Jousma en Klaas Kuiken. In ferline mei oare nammen, mei in oare foarm fan keatsen, mei in oar belibjen fan it spul.
De Belgyske mof hoecht der om my dan ek net út, mar der moat wol eksperimintearre wurde om de oantreklikheid fan it spul werom te krijen. In oantreklikheid dy’t foar my leit yn it “tuskenspul”. Krekt as je by tennis genietsje fan in rally moat yn it keatsen it tuskenspul werom komme. Dat kin ek mei it behâld fan de Belgyske mof. Yn 2006 hâlde Tjalling van den Berg op in diskusjejûn yn de Tulip Inn al in waarm pleidoai foar eksperiminten mei in oare bal. In bal dy’t wat grutter en minder massyf wêze moast. In bal dy’t troch syn massa net sa maklik “oer alles hinne giet” en dêrtroch it tuskenspul befoardert. Sa’n bal stiet noch altiten op it ferlanglistje fan Tjalling en no’t hy yn de posysje is om dêr werklik wat oan te dwaan, moat it ek barre. Wat my oanbelanget leaver moarn dan juster. Noch dit jier in eksperimintele haadklasse partij mei gruttere ballen?Yn 2013 ynfier fan in keatsbal dy’t krekt sa’n ynfloed ha sil op it spul as de Belgyske mof? In ynfloed rjochting mear tuskenspul, nei mear ynteraksje tusken spilers, nei mear minsken om de linen, nei keatsen dat mear as keatsen is?
