Mantgumer keatsrom fan eartiids

As it ûnthâld it ôflitte wit, dan is der sa no en dan noch stipe yn it argyf. Sa fûn ik op de webside www.kaatshistorie.nl in foto út 1932 mei dêrop trije Mantgumer keatsers. It wienen net de earste de beste. It wie it “gouden ôfdielingspartoer” fan Jacob Klaver fan ein tweintiger-, begjin tritiger jierren. It wienen opslagger Jouke de Groot mei  de perkspilers  Aant van Dellen en Hendrik Jepma. Dizze mannen hienen foar in stunt soarge troch op de PC fan 1928 de fjirde priis te winnen.

No is einlikst it wurd “stunt’ foar dy fjirde priis op de PC fan 1928 net hielendal terjochte. Want der dienen yn 1928 mar 12 partoer mei en der wienen seis prizen. Mei in moai lot hoegden je mar ien kear te winnen foar in pryske. It Mantgumer trio hie nûmer 10 en wûn allinnich de earste partij. Dat wie trouwens gjin gemaklike oerwinning want se keatsten san kear seis gelyk. Mar goed, de mannen stienen jûns wol foar de tinte.

De Groot, Van Dellen en Jepma gienen yn dy tiid in protte tegearre op paad. Se keatsten sawol op frije formaasje as ek op ôfdielingspartijen hast altiten yn deselde gearstalling. Sa ek op 11 july 1932 yn Terzool. Keatsferiening ‘De Trije Doarpen’ (Tersoal, Sibrandabuorrens en Poppenwier) bestie 25 jier en hie acht ôfdielingspartoeren útnoege. Ek it Mantgumer trijetal wie fan de partij. Mei help fan de Ljouwerter Krante is it ferrin fan de keatserij hast slach foar slach te folgjen.

Us Mantgumer partoer moast yn de earste omloop tsjin Raard mei G. Douma, J.W. Venema en O. Leenstra. De partij ferrûn spektakulêr. Om en om waarden de buordsjes binnenhelle en it waard úteinlik ‘alles oan ‘e hang’. Doe wie Mantgum krekt wat fortúnliker.  Hoe’t dy’t lêste slach gie, stiet spitigernôch net yn it ferslach. Yn de twadde omloop wie Jirnsum de tsjinstanner. Dat gie in stik makliker en de winst waard binnenhelle op 5-2 en 6-2. Yn de finale moasten de Mantgumers it opnimme tsjin it thúspartoer fan Tersoal mei J. Riemersma, A. De Vries en W. Punter. De Groot en Jepma hienen te folle bûten en sadwaande gie de winst nei Tersoal. Neffens it kranteferslach bestienen de prizen út ‘luxe voorwerpen’. Wat dat krekt west hat, sille we wol nea witte, want ús matsjedoaren binne der al lang net mear en yn it ûnthâld fan de famylje sil it ek wol weirekke wêze. Of soe der doch immen wêze dy’t hjir mear oer sizze kin....? 

BIj de foto:

It Mantgumer trio stiet efter mei f.l.n.r. : Aant van Dellen, Jouke de Groot en Hendrik Jepma. De folchoarder fan de winners út Tersoal en de man rjochts is my net bekend.

Foar wa it kranteferslach oer dizze partij lêze wol is hjir de link:

http://tinyurl.com/3pbzzw3

DE UTDAGING

It keatsseizoen is los. Tiid foar útdagings en nije inisjativen.  Dêr wol ik net by efterbliuwe en kom mei  “DE UTDAGING”. Ik daach elkenien út om mei in oanplakbiljet (affysje) fan syn of har keatsferiening  in sa bysûnder mooglike foto te meitsjen.  Dat bysûndere kin te meitsjen ha mei plak, sitewaasje, persoanen mar fansels ek mei artistike kwaliteit.

Dy foto kinne jim dan digitaal nei my tastjoere[th.kuipers@kpnmail.nl] mei in begeliedend skriuwen wannear en wêr’t de foto makke is. Fansels moat ek de namme en it kontaktadres fan de fotograaf meistjoert wurde. Mei it opstjoeren fan de foto akseptearje jim ek dat de foto publisearre wurde mei op dizze blog. De foto sil net sûnder oerlis mei de eigner foar oare doeleinen brûkt wurde. Der kin opstjoert wurde oant de Aldehoupartij fan 2011. Foar de moaiste foto stel ik in itensbon beskikber fan 50,-- euro.

Baldadigens yn Winaam

Dwersbongelje, narje, en kliere binne gjin hjoeddeistige eigenaardichheden fan minsken. Se binne fan alle tiden, fan alle rangen en stannen en komme foar yn steden, doarpen en gehuchten. It giet ek net foarby oan it keatsen, no net en eartiids seker net! As je de midsieuske keuren en feroarderingen der op nei lêze dan liket it wol as soe it keatsen de grutste oarsaak wêze fan út de hân rûne braspartijen en doarpsrûzjes. En hoewol’t ik gjin saakkundige bin op etymologysk gebiet soe ik der net frjemd fan opsjen dat it wurd “baldadigens” ek syn oarsprong hat yn “it spul mei de lytse bal”. 

Winaam 1791

Hoe’t it ek is, it wurd “baldadigens” spilet yn elts gefal sawol letterlik as figuerlik in belangrike rol yn in skeel oan it ein fan de 18^de ieu tusken de skoalmaster fan Winaam en de keatsende jongfeinten fan it doarp. De skoalmaster wenne yn it skoalmastershûs dat doe njonken de tsjerke stie. Der wie genôch romte nêst tsjerke en skoalmastershûs om te keatsen en dat waard dêr dan ek op geregelde tiden dien.

Mar keatsballen wiene hurd en de ruten tin, dat der fleach mei gauwens in bal troch de glêzen. Dat wie min nei it sin fan de skoalmaster en oare buorlju. In klacht bij de grytman R. van Haarsolte liede ta in ferbod en by oertrêding sels ta in boete fan trije gûne.

Skoalmaster bleau sa in oantal jierren frijwarre fan stikkene ruten, mar it keatsersbloed liet him ek yn Winaam net samar delbêdzje. In pear jier letter wurdt der dochs wer keatst foar de ruten fan ús skoalmaster.  En dizze kear fleane de ballen noch faker troch de glêzen. Yn in brief fan 2 juny 1791, dy’t bewarre bleaun is,  kleit de skoalmaster “dat sij nu kort na elkander ses maal vele glasen hebben ingeslagen, dan een, dan twee tegelijk.” En yn dyselde brief freget ús pleage master oan de tsjerkfâlden “in hoeverre hij dat alles lijden moet”. It is ek wol min of te mear dúdlik dat de man mei opset narre wurdt, want der wie in ein fierderop genôch plak “alwaar sij minder gevaar en meerder ruimte hebben, daar sij voor desen soo lang gekaatst hebben.” Mar de keatsers hiene it dizze kear goochem oanpakt, hja hiene foarôf tastimming frege – en ek krigen - by de grytman “om bij het scholehuis te mogen kaatsen, met die verdere vrijheid om de glaasen welke zij inslaan met betalen te konnen voldoen.”  It liket der yn de jammerklacht fan de skoalmaster wol op dat de keatsers al fan te foaren jild meinommen ha om de ruten te beteljen sadat der gjin gedonder fan komme kin. Nei ôfrin fan it keatsen “vragen zij al lagchend en spottend wat zij schuldig zijn en brengen telkens tot verschoning de permissie van de Grietman bij, dat se met betalen konnen voldoen.”

Mar it jild fergoede net alles, de argewaasje bliuwt en master fielt him yn syn ear oantaast as er ek noch útskolden wurdt “voor een dwarsbongel die boven de Grietman wil zijn, en met meer andere vuile praatjes, waardoor hij voor den minsten jongen moet swijgen en uit den weg gaan om hen te laaten geworden.”

Master hat it der mar moeilik mei! En hy eindige syn brief dan ek mei de fersuchting: “dat, indien sij soo onbepaald mogen voortgaan, gelijk zij zeggen te zullen doen, dat dan de ondergeschrevene wegens de stantplaats van het schoolhuis in dit geval de ongelukkigste bewoonder is in de geheele buuren.”

Ferantwurding:

It argyfstik dêr't út siteart is, komt út it famyljeargyf Beyma Thoe Kingma ynventaris nûmer 2378 dat bewarre wurdt by Tresoar yn Ljouwert. It argyfstik is te lêzen fia de hjirûnder steande links. It is wol oan te rieden om gebrûk te meitsjen fan de mooglikheid om de tekst te fergrutsjen.

http://tinyurl.com/6zcxf6y en http://tinyurl.com/5th7aly

By de ôfbylding:

Kadastrale kaart fan Winaam, begjin 18^de ieu. It skoalmastershûs mei nûmer 362 stiet boppe de tsjerke.

In fergrutting fan de ôfbylding is te besjen fia de ûndersteande link:

http://tinyurl.com/6y9t544